اندیشه و اخلاق: امروز مطلبی در سایت وزین ديپلماسي ايراني درباره "پاسداشت پدیده ی
هیجان انگیز ایرانی در آمریکا" خواندم که گزارشی از برپایی نمایشگاهی از آثار حکیم عمر خیام شاعر و فیلسوف ایرانی قرن پنجم هجری‘ در دانشگاه تگزاس داده بود.
اين نمایشگاه كه با عنوان "یک پدیدۀ هیجان انگیز ایرانی" برپا شده است‘ خواسته با نمايش رباعیات عمر خیام در غرب" نشان دهد که چگونه ترجمه یک شعر ایرانی در فرهنگ انگلیس و آمریکا از گمنامی به شهرت رسید.
اين مطلب مرا بر آن داشت كه براي آشنايي بيشتر خوانندگان وبلاگ با شاعر‘ فيلسوف و رياضي دان پرآوازه ي ايراني كه شهرت جهاني دارد‘ به گوشه اي از زندگي اين شاعر و دانشمند نامور ايران عزيز اشاره و چند قطعه اي از اشعارش را مرور نمايم.
اشعار حكيم عمر خيام كه در اواخر قرن پنجم و اوايل قرن ششم در نيشابور مي زيسته بيشتر به زبان پارسي و تازي سروده شده و مضمون عمده رباعيات خيام شك و حيرت‘ توجه به مرگ و فنا و تذكر در مورد مغتنم شمردن عمر آدمي است. شعر برگزيده ي زير تا حدودي ما را با اين بخش از تفكرات خيام آشنا مي سازد. او درباره اجتناب ناپذير بودن مرگ‘ چنين سروده است: 
در کـــارگــه کـــوزه گری رفـــــتم دوش
دیــــدم دو هـــزار کـــوزه گویا و خموش
ناگاه یکـــی کوزه بـــر آورد خـــــــروش
کــو کوزه گر و کوزه خر و کوزه فروش
در شرح حال خيام آمده است كه اين شاعر ايراني در زمینه ادبیات و شعر، بیشترین معروفیت را در رباعیات به دست آورده چون رباعیات او بسیار ساده و بی آلایش و دور از تکلف و تصنع نوع زبان شعری است در عین اینکه شامل فصاحت و بلاغت است‘ دارای معانی عالی و استوار نيز مي باشد.
خیام در رباعی ها افکار فلسفی خود را به زیباترین شکل بیان می کند و این رباعی ها را غالباً در دنبال تفکرات فلسفی خود سروده و به همین علت است که خیام در زمان خود شهرتی در شاعری نداشته و بیشتر به عنوان حکیم و فیلسوف معروف بوده اما بعدها که رباعی های لطیف و فیلسوفانه او مشهود شد نام او در شمار شاعرانی قرار گرفت که شهرت جهانی پیدا کردند. متانت و سنگيني سخن‘ از خصوصیات دیگر اشعار خیام است.
در اشعار خيام به دو تا سه موضوع برخورد مي شود كه حكايت از محتواي افكار وي دارد‘ یادآوری مرگ، تأسف بر ناپایدار بودن زندگی و بی اعتباری روزگار اين سه موضوع را تشكيل مي دهد.
برگزاري نمايشگاهي در تگزاس در خصوص آثار شعري خيام‘ بي دليل و بي مناسبت نيست زيرا از میان شعرای بزرگ ایران کمتر کسی است كه به اندازه خیام‘ شهرت جهانی داشته باشد و اشعار او به زبانهای مختلف ترجمه شده باشد.
پايان مطلبم را به شعري ديگر از اشعار عمر خيام نيشابوري اختصاص مي دهم تا يادآور ضرورت اعتدال در ارزش دادن به زندگي دنيايي و غم اين دنيا را خوردن‘ باشد.
ای دل! غم این جهان فرسوده مخور
بیهوده نه ای غمان بیهوده مخور
چون بوده گذشت و نیست نابوده پدید
خوش باش غم بوده و نابوده مخور